වසර 130කටත් වඩා පැරණි, ලන්ඩනයේ 221B බේකර් වීදියේ ලිපිනයට තවමත් ලිපි ලැබේ. ඒ, සැබවින්ම නොසිටි, එහෙත් ලෝකයේ සාමූහික පරිකල්පනය තුළ සදාකාලිකව ජීවත් වන මිනිසෙකුටය. ඔහු නමින් ෂර්ලොක් හෝම්ස් ය. ශ්‍රීමත් ආතර් කොනන් ඩොයිල් විසින් නිර්මාණය කරන ලද මෙම රහස් පරීක්ෂක චරිතය, හුදු පොත් පිටුවලට පමණක් සීමා නොවී, පරම්පරා ගණනාවකගේ සිත් වශී කරගත් සංස්කෘතික සංසිද්ධියක් බවට පත්ව ඇත්තේ කෙසේද?
ෂර්ලොක් හෝම්ස්ගේ නොමැකෙන ආකර්ෂණයට මූලිකම හේතුව වන්නේ ඔහුගේ අසමසම බුද්ධියයි. ඔහු අපරාධ විසඳන්නේ තුවක්කු හෝ ශාරීරික ශක්තියෙන් නොව, “අඩු කිරීමේ විද්‍යාව” (The Science of Deduction) නමින් හැඳින්වෙන ඔහුගේම තර්ක ශාස්ත්‍රයෙනි. සාමාන්‍ය මිනිසෙකුගේ ඇසට හසු නොවන, නොවැදගත් යැයි සිතෙන කුඩාම තොරතුරු – කමිසයේ රැළියක්, සපත්තුවේ රැඳුණු මඩ වර්ගයක්, අත් අකුරුවල සියුම් වෙනසක් – නිරීක්ෂණය කර, ඉන් මහා පරිමාණ නිගමනවලට එළඹීමට ඔහුට ඇත්තේ සහජ හැකියාවකි.
නමුත් හෝම්ස් යනු හුදෙක් සිතන යන්ත්‍රයක් පමණක් නොවේ. ඔහු ප්‍රතිභාපූර්ණ මෙන්ම, දෝෂ සහිත, සංකීර්ණ මිනිසෙකි. ඔහු අතිශයින්ම උඩඟුය, සමාජ සබඳතාවලට අදක්ෂය, ඇතැම් විට අනුකම්පා විරහිතය. අලුයම වයලීනය වාදනය කිරීම, සිය කාමරයේ රසායනික පරීක්ෂණ පැවැත්වීම වැනි ඔහුගේ විකාරරූපී ගතිගුණ, ඔහුව වඩාත් මිනිසෙකු බවට පත් කරයි. ඔහුගේ මෙම අසම්පූර්ණකම, පාඨකයාට ඔහු සමග වඩාත් සමීප වීමට ඉඩ සලසයි.
මෙම චරිතයට පණ පොවන තවත් අත්‍යවශ්‍ය සාධකයක් වන්නේ ඔහුගේ එකම මිතුරා සහ සහයකයා වන වෛද්‍ය ජෝන් වොට්සන් ය. වොට්සන් යනු හුදෙක් සහයකයෙකු නොවේ; ඔහු අපගේ නියෝජිතයාය. හෝම්ස්ගේ තියුණු තර්ක ශාස්ත්‍රය හමුවේ මවිතයට පත්වන, අපට සිතෙන ප්‍රශ්නම නගන, ඔහුගේ මානුෂීය සහකරු වොට්සන් ය. හෝම්ස්ගේ සීතල තර්කයට, වොට්සන්ගේ උණුසුම් මිත්‍රත්වය එක් වූ විට, එම කතාවලට අද්විතීය සමබරතාවයක් ලැබේ.
ජෙරමි බ්‍රෙට්, බෙනඩික්ට් කම්බබැච්, රොබට් ඩව්නි ජූනියර් වැනි නළුවන් විසින් විවිධ යුගවලදී හෝම්ස්ට පණ පෙවූවද, ඔහුගේ මූලික චරිත ලක්ෂණ නොනැසී පවතී. එය ඔහුගේ චරිතයේ ඇති සදාතනික බවට කදිම නිදසුනකි. අවසානයේ, ෂර්ලොක් හෝම්ස් අපව වශී කරන්නේ, අවුල් සහගත, අසාධාරණ ලෝකයක, තර්ක ශාස්ත්‍රය සහ බුද්ධිය මගින් සත්‍යය සහ යුක්තිය ඉටු කළ හැකිය යන සැනසිලිදායක බලාපොරොත්තුව අප තුළ ජනිත කරන බැවිනි. ඔහු කිසිදා ජීවත් නොවූවද, ඔහු අපගේ සිත් තුළ කිසිදා නොමැරෙනු ඇත.
