ලංකාවේ දෛනික ජීවිතයට දුම්රිය කියන්නේ නැතුවම බැරි දෙයක්. මේ පොදු ප්‍රවාහන මාධ්‍යය රටට කොච්චර වැදගත්ද කියලා අමුතුවෙන් කියන්න ඕනේ නැහැ. අපේ රටේ විතරක් නෙවෙයි, ලෝකේ ගොඩක් තැන්වල උදේටයි හවසටයි කෝච්චිවලින් වැඩට යන එන මිනිස්සු ලක්ෂ ගණනක්. විශේෂයෙන්ම කොළඹ වගේ තදාසන්න නගරවලට එන යන පිරිස අති විශාලයි.
දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවේ දත්තවලින් පේන විදිහට, දවසකට හාරලක්ෂ විසිදහසකට විතර වැඩි පිරිසක් කොළඹ නගරයට එන්නයි, එතනින් ආයෙත් ගම්බිම් බලා යන්නයි දුම්රිය පාවිච්චි කරනවා. මේ තරම් විශාල ජනකායකට පහසුව සලසන්න කොළඹ කොටුව සහ මරදාන දුම්රිය ස්ථානවලින් දිනකට ගමන් වාර 311ක් විතර ක්‍රියාත්මක වෙනවා. මේ හැමෝම පළමු, දෙවැනි, තුන්වැනි පන්ති ටිකට්පත්, කලින් වෙන් කරපු ආසන ප්‍රවේශපත් වගේම මාසික වාර ප්‍රවේශපත් අරගෙන නීත්‍යානුකූලව ගමන් කරද්දි, කිසිම වලංගු ටිකට්පතක් නැතුව දවසකට දහස් ගණනක් හොරෙන් යන බවත් දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවට අනාවරණය වෙලා තියෙනවා.
ඇත්තටම, මීට කලින් මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලයේ සිසුන් කරපු පර්යේෂණයකින් හෙළි වුණේ කොළඹට දුම්රියෙන් එන මිනිස්සුන්ගෙන් 20%ක් විතර වලංගු ටිකට් නැතුව හොර රහසේ ගමන් කරනවා කියලා. දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රකාශකයෙක් නම් කියන්නේ ඒ සංඛ්‍යාව ඊටත් වඩා වැඩි වෙන්න පුළුවන් කියලා. ඉතින් මේ විදිහට ටිකට් නැතුව යන අය නිසා දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවට ලක්ෂ ගණනක ආදායමක් දවසට නැති වෙනවා.
මේ හොර ගමන් නවත්තන්න තමයි, පසුගිය දවසක දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවේ ආරක්ෂක අංශය විශේෂ මෙහෙයුමක් කරලා තියෙන්නේ. ප්‍රධාන ආරක්ෂක අධිකාරි අනුර ප්‍රේමරත්න සහ නියෝජ්‍ය අධිකාරි ජී.ඩබ්ලිව්. සුමිත්ගේ උපදෙස් මත, සහකාර අධිකාරි (දකුණ) කපිල කළුබෝවිලගේ අධීක්ෂණයෙන්, කාර්යභාර නිලධාරි (රත්මලාන) නිමල් ගුණරත්නගේ මෙහෙයවීමෙන් මේ ප්‍රවේශපත් පරීක්ෂාව සිදුවෙලා තියෙන්නේ මුහුදුබඩ දුම්රිය මාර්ගයේ බම්බලපිටිය, කොල්ලුපිටිය, කොම්පඤ්ඤවීදිය සහ මහලේකම් කාර්යාල දුම්රිය නැවතුම් ස්ථානවලදී. උදේ 6 ඉඳන් 8 වෙනකම් පැය දෙකක් වගේ කෙටි කාලයක් ඇතුළත දුම්රිය ආරක්ෂක නියාමකයන් 25 දෙනෙක් යොදවලා කරපු මේ හදිසි වැටලීමෙන් වලංගු ටිකට් නැතුව ගමන් කරපු මගීන් 37 දෙනෙක් අත්අඩංගුවට අරගෙන. මේ අයගෙන් දඩ මුදල් විදිහට දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවට රුපියල් 112,480ක් ලැබිලා තියෙනවා.
සාමාන්‍යයෙන් නම් දුම්රිය ආරක්ෂක නිලධාරීන් යුනිෆෝම් ඇඳගෙන තමයි ටිකට් චෙක් කරන්නේ. ඒත් මේ පාර එයාලා මේ වැටලීම කරලා තියෙන්නේ සිවිල් ඇඳුමෙන්. ඒකට හේතුව තමයි, හොරෙන් යන මගීන් වට්ස්ඇප් ගෘෘප් හදාගෙන ටිකට් චෙක් කරන අය ඉන්නවා නම් එකිනෙකාට ආරංචි කරනවා කියලා තොරතුරු ලැබිලා තිබීම. ඒ නිසා තමයි එයාලා සිවිල් ඇඳුමෙන් ගිහින් අල්ලගෙන තියෙන්නේ. මේ වට්ස්ඇප් ගෘෘප්වල දහස් ගණනක් හොරෙන් යන මගීන් ඉන්න බවටත් තොරතුරු තියෙනවා. ඒ අය චෙකර් කෙනෙක් එනවා කියලා ආරංචි වුණ ගමන් කෝච්චියෙන් බැහැලා පදික වේදිකාවේ ඉඳලා, කෝච්චිය ගියාම ආයෙත් නගිනවා වගේ වැඩත් කරනවලු. මේ වගේ හොර වැඩ ගොඩක් මේ වට්ස්ඇප් ගෘෘප් හරහා වෙන බවත් බම්බලපිටියේදී අල්ලගත්ත වට්ස්ඇප් ගෘෘප් එකකින් හෙළිවෙලා තියෙනවා.
දුම්රියේ වලංගු ටිකට් නැතුව යන මේ කතාව ගැන දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවේ ප්‍රධාන ආරක්ෂක අධිකාරි අනුර ප්‍රේමරත්න මහතා අපිට කිව්වේ මෙහෙමයි: “හොරෙන් දුම්රියේ යන මිනිස්සු වට්ස්ඇප් සමූහ හදාගෙන බව අපට අනාවරණය වුණා. මේ අය අපි එක තැනක චෙක් කරන කොට ගෘෘප් එක හරහා හැමෝම දැනුම්වත් කරනවා. හැබැයි අපි නිතරම වගේ වැටලීම් කරලා හොරෙන් යන අය අත්අඩංගුවට ගන්න කටයුතු කරනවා.” එතුමා තවදුරටත් කිව්වේ, දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවේ ආරක්ෂක අංශයට නිලධාරීන් 714ක් ඉන්න ඕන වුණත්, දැනට ඉන්නේ 393ක් විතරයි කියලා.
කොහොම වුණත්, රටේ මහජන දේපළක් වන දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුව ආරක්ෂා කරගන්න එක දුම්රියේ යන හැම මගියෙකුගේම යුතුකමක්. සමහරුන්ට දුම්රිය කියන්නේ එකම ප්‍රධාන ප්‍රවාහන මාධ්‍යය. ඒ අය පවා හොරෙන් යනවා කියලා වාර්තා වෙන එක කණගාටුදායකයි. අනුර ප්‍රේමරත්න මහතා කියන්නේ, “මේ මිනිස්සු වට්ස්ඇප් ගෘෘප් හදලා හොරෙන් යන එක නෙවෙයි කරන්න ඕනෑ… බස් ගාස්තුවලින් සියයට පනහයි අපේ අය කිරීම. ඒක නිසා මහජනයාට වගකීමක් තියෙනවා සහනදායි මිලකට ලබාගන්නා මේ සේවාවට නියම කරලා තිබෙන ගෙවීම් කරන්න.” එතුමා අවධාරණය කළේ මේ සඳහා සමස්ත රටවැසියාගේම ආකල්පමය වෙනසක් වෙන්න ඕන කියලා.
මාසික ටිකට් අරගෙන දිනපතා මුහුදුබඩ මාර්ගයෙන් කොළඹ රැකියාවකට එන මගියෙක් අපිට කිව්වේ මෙහෙම කතාවක්: “කෝච්චියේ ටිකට් නැතුව හොරෙන් යන අය කණ්ඩායම් හදලා යන්නේ-එන්නේ… එයාලා පඩි ගත්තම පර්ස් එකේ වෙනම රුපියල් හාරදාහක් තියා ගන්නවා. ඒක කෝච්චියේ එන හැම වෙලාවෙම ඒ අය ළඟ තියෙනවා… බැරි වෙලාවත් චෙකර්ලා පැන්නොත් දඩේ ගෙවලා බේරෙනවා… නැත්නම් ඒ කණ්ඩායම් කරන්නේ පඩි දවස කිට්ටු කරලා අර පර්ස් එකේ තියාගෙන හිටිය රුපියල් හාරදාහ අරගෙන හැමෝම එකතු වෙලා මත්පැන් පාටි දාන එක… මං වගකීමෙන් කියන්නේ… ඔය මුහුදුබඩ මාර්ගයේ දුර ඉඳන් එන ට්‍රේන් ටික මාසෙකට දවසක්වත් හරියට චෙක් කෙරෙන්නෙම නෑ… එහෙම මාසෙකට දවස් දෙතුනක් චෙක් කළා නම් ඔය කට්ටියම අහු වෙනවා… එතකොට ඔය හාරදාහ මාසෙකට දෙතුන් වතාවක් ගෙවන්න බෑ නේ… ඔය කණ්ඩායම්වල හැමෝම දන්න කාලේ ඉඳන් යන්නෙම හොරට…” මේ කම්කරුවා කියන විදිහට මේ වගේ පිරිස් නිසා දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවට ලොකු පාඩුවක් වෙනවා වගේම, නීත්‍යානුකූලව යන අයටත් ඔවුන්ගේ ‘පවු ගෙවන්න’ සිද්ධ වෙනවා.
අලුතින් ආපු Pravesha.lk වෙබ් අඩවිය හරහා බැංකු කාඩ්පත්වලින් සල්ලි ගෙවලා යනකොටත් හොරෙන් යෑම වැඩිවෙලා කියලා දුම්රිය මගීහුම චෝදනා කරනවා. උදාහරණයක් විදිහට, ගාල්ල, මාතර, නුවර වගේ ඈත පළාත්වලින් දුම්රියට ගොඩවෙන සමහරු, අතරමඟදී ටිකට් චෙක් කරනවා කියලා ආරංචි වුණොත් විතරක් ඉක්මනට ඊ-ටිකට්පත් අරගෙන චෙකර්ලා හම්බවෙන වෙලාව ප්‍රමාද කරමින් සූක්ෂ්ම වැඩ කරනවලු. චෙකර්ලා ආවේ නැත්නම් කිසිම අපහසුවකින් තොරව ගමනාන්තය දක්වා යන බවත් සැල වෙනවා.
“ඔය ඊ-ටිකට් සේවාවේ කොටසයි තවම ක්‍රියාත්මක… මිනිස්සු ඒක අවභාවිත කරනවා… තව කොටස් තුනක් ඊ-ටිකට් සේවාවට එක් විය යුතුයි. ඒ මඟින් ප්‍රධාන දුම්රිය ස්ථානවල ගේට්ටු විවෘත වෙන්න QR කෝඩ් ස්කෑන් ක්‍රමය එනවා. ඒක පිටරටවල ක්‍රියාත්මකයි. ඒ සිස්ටම් එක ආ සැණින් මගීන් QR කෝඩ් එක ස්කෑන් කරලයි දුම්රිය ස්ථානයට ඇතුළුවිය යුත්තේ… දුම්රිය ස්ථානයට ඇතුළුවීමට පෙරයි ටිකට් ගත යුත්තේ… අතරමඟදී ටිකට් ගන්න බෑ…” කියලා ප්‍රධාන දුම්රිය ආරක්ෂක අධිකාරි අනුර ප්‍රේමරත්න මහතා පැහැදිලි කළා.
සාමාන්‍යයෙන් දුම්රිය ආරක්ෂක නිලධාරීන් ටිකට් චෙක් කරපු දවසට පස්සේ දවසේ දුම්රිය ස්ථානවල ටිකට් කවුළු ළඟ පෝලිම් දිගු වෙන එක සාමාන්‍ය දෙයක්. කෙසේ හෝ, නීතියෙන් හෝ ආකල්පමය ලෙස හෝ, අලුත් තාක්ෂණය එනතුරු දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවට සිදුවෙන මේ ලක්ෂ ගණනක පාඩුව පියවගන්න දුම්රිය ආරක්ෂක නිලධාරීන් උත්සාහ කරමින් ඉන්නවා.
ඇත්තටම, කෝච්චියක වලංගු ටිකට් නැතුව යන එක සුළු වරදක් නෙවෙයි. දඩයක් ගෙවලා බේරෙන්න පුළුවන් වුණත්, සමහර වෙලාවට මේ වරදට මාසයක සිරදඬුවමක් වුණත් විඳින්න පුළුවන් කියලා ප්‍රධාන දුම්රිය ආරක්ෂක අධිකාරි අනුර ප්‍රේමරත්න මහතා අවධාරණය කරනවා: “සාමාන්‍යයෙන් දුම්රියක වලංගු ටිකට්පතක් නැතිව ගියොත් ඒ දුම්රිය ගමනාන්තය දක්වා ටිකට් පතේ මිල මෙන් දෙගුණයක් සහ රු. 3,000ක් දඩ ලෙස ගෙවිය යුතුයි. එහෙම දඩ ගෙවන්න බැරි වුණොත් ඔවුන්ගේ ළඟ තිබෙන වටිනා දෙයක් අපි ගන්නවා… බැරි වෙලාවත් ඒ භාණ්ඩ ගෙනියන්න ආවේ නැත්නම් අපි කාලසීමාවකට යටත්ව අපගේ භාණ්ඩ නැති වීම් අංශයට යොමු කරලා වෙන්දේසි කරලා දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවට සිදු වූ අලාභය පියවාගන්නවා. එහෙම නැති වුණොත් අපි ටිකට් පතක් නැතුව ආපු කෙනෙක්ගෙන් ඇප බැඳුම්කරයක් අත්සන් කරගන්නවා. එයා ඊට අදාළ දිනයට ආවේ නැත් නම් අධිකරණයේ නඩුවක් පවරලා ගෙදරට සිතාසි යවනවා. ඒ විදිහට දුම්රිය ආඥා පනත අනුව අධිකරණයට ඉදිරිපත් කළොත් දඩ මුදල රු. 1000යි. ඒ වගේම මසක සිර දඬුවමක් වුණත් හිමි විය හැකියි.” මහේස්ත්‍රාත්වරයාගේ කැමැත්ත මත දඩයයි, හිරේ දාන එකයි දෙකම වුණත් දඬුවම් විදිහට දෙන්න පුළුවන් කියලත් එතුමා කිව්වා.
මේ විදිහට නීතියෙන් පවා ටිකට් නැතුව යන එකේ භයානකකම පේනවා. සමහරු නම් වලංගු නැති, දිනේ හරියට නොපෙනෙන ටිකට් පවා අරගෙන චෙකර්ලාව නොමඟ යවන්න නොයෙක් තර්ක ගේනවා. “ටිකට් කවුන්ටරේ නිලධාරීන් දිනේ හරියට ප්‍රින්ට් කළේ නැහැ, ටිකට් එක යාළුවෙක් ළඟ වගේ” කියලා නොයෙක් බොරු කියනවා. ඒත් නිකුත් කරපු දුම්රිය ස්ථානයේ ටිකට් අංකය බලලා ටිකට් එක දුන්න දවස හොයාගන්න පුළුවන් කියලා නිලධාරීන් කියනවා.
කොච්චර නීතියෙන් හෝ තාක්ෂණයෙන් බාධක දැම්මත්, තමන්ගේ ජීවිතයට විශාල සේවයක් කරන, සමහරුන්ගේ එකම ප්‍රවාහන මාධ්‍යය වන දුම්රිය සේවාව රැකගන්න මගීන්ද තමන්ගේ හෘද සාක්ෂියට අනුව වැඩ කරන්න ඕන කියලා අපි අවධාරණය කරනවා.
